Kviku-falskenningin og vešurlķkaniš
16.4.2018 | 18:18
Žaš er įkvešin įstęša fyrir žvķ uppruni vešurs vantar vķsindalega hugsun. Vešurfręšina vantar hreinlega nokkur mikilvęg stykki śr pśsluspili hins nįttśrulega vešurs, enda hefur stęrsta stykkiš veriš ófundiš ķ rśma öld. Žaš er oft nefnt įhugavert vandamįl landafręši sjįvarins. Kennslubók frį įrinu 1901 undir heitinu Lessons in Physical Geography skżrir frį löngum žekktri stašreynd um hitastig ķ jaršskorpunni:
Stašreyndin aš į mešan hitastigiš ķ jaršskorpunni eykst nišur į viš, minnkar žaš ķ sjónum ķ sömu įtt, skapar ótrślega įhugavert vandamįl ķ landafręši sjįvarins.
Innan višmišsins um kvikuplįnetu er žetta stórt vandamįl!
Varmi flyst einungis frį heitum hlut til kalds, žannig aš viš ęttum aš sjį vaxandi hitastigul frį innviši jaršar til yfirboršsins, bęši ķ jaršskorpu meginlandanna og ķ sjónum en viš gerum žaš ekki.
Hitastig sjįvar minnkar meš dżpt į mešan aš hitastigullinn ķ jaršskorpunni vex ķ įttina aš stašbundnum nśningshita. Neikvęšur hitastigull er vandamįl ķ landafręši sjįvarins vegna žess aš ef jöršin vęri kvikuplįneta, žį ęttu bęši jaršskorpan og sjórinn aš sżna hękkandi hitastig žegar mašur nįlgast kvikuna meir og meir.
Enn fremur hefur vatn hęrri varmarżmd en berg, sem žżšir aš vatn getur flutt varma frį išrum jaršar meš išustreymi og varmaleišni. Žannig aš viš ęttum aš sjį hitastig sjįvar hękka örar en ķ jaršskorpu meginlandanna meš vaxandi dżpt, ef kvikan vęri raunverulega til. Įn nżja nśnings-hitalögmįlsins gęti žetta vandamįl aldrei veriš leyst.
Nśnings-hitalögmįliš leggur einnig grunninn fyrir žvķ hvernig vešur virkar. Žaš er eitt af pśslustykkjunum sem hefur vantaš ķ vešurlķkaninu. Trś nśtķma vķsinda į kviku hefur haldiš aftur žekkinguna um hinn raunverulega uppruna hitans ķ jaršskorpunni, sem eru jaršskjįlftar. Jaršskjįlftar og jaršföll (sbr. sjįvarföll) eru įbyrg fyrir žeim hita sem myndast undir fętur okkar og fyrir vešriš yfir höfuš okkar.
Meginflokkur: Bindi I - Kafli 9 | Aukaflokkur: Vķsindi og fręši | Breytt 17.5.2018 kl. 09:48 | Facebook
Bęta viš athugasemd [Innskrįning]
Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.