Lykillinn að þraut

Lausnin að þraut er lykill hennar. Ef þú þekkir lykilinn að þraut sem er pirrandi ráðgáta, þá er auðvelt mál að leysa hana. Ein vinsæl þraut – níu punkta þrautin – verður notuð hér til að sýna þetta atriði. Teiknaðu níu punkta í 3x3 mynstur (sjá mynd fyrir neðan) og dragðu síðan fjögur bein strik í gegnum alla níu punkta án þess að lyfta blýantinum. Lausnin verður að hafa þessi randskilyrði, að strikin verða að vera bein og tengja alla punkta á samliggjandi hátt, og það mega aðeins vera fjögur strik. Þú ert hvattur til að reyna þetta!

Þetta gæti virst ómögulegt ef þú þekkir ekki þessa þraut, og tilraunir þínar gætu hafa verið að draga línur eftir jaðrinum, teikna þríhyrning eða kannski krossmynstur, og í hvert skipti er einn punktur eftir ótengdur. Lausnin krefst þess að líta út fyrir punktana; lykill þrautarinnar er að skilja verkefnið og að hafa opinn huga.

Þessi þraut krefst þess að hugsa út fyrir rammann, bókstaflega. Röðun punktana virkar eins og takmörkun fyrir hugann sem maður heldur að maður þurfi að halda sér innan við. Ef maður hins vegar leyfir blýantinum að hætta sér út í tóma svæðið utan mynstursins, opnast margir nýir möguleikar, þar á meðal rétta lausnin – við getum tengt alla níu punkta með aðeins fjórum beinum strikum.

Við getum borið saman lykilinn að þessari þraut við lykilinn að púsluspili náttúrunnar. Tæki og tól eða löng formúla leiðir mann ekki endilega að lyklinum sem opinberar svarið við mörgum af spurningum náttúrunnar. Svör koma með því að hugsa með opnum hug og með því að spyrja réttar spurningar á réttan hátt.

Að sjá með opnum hug

Það erfiðasta við að skilja Universal Model mun ekki vera stærðfærðin, tungumálið eða tilraunirnar, heldur baráttan við að sigrast á lokuðum hug. Það er eðlilegt að streitast á móti nýjum upplýsingum sem virðast stangast á við reynslu okkar og því sem við höfum áður lært, en stundum gæti verið að það sem við höldum að sé okkar reynsla, er í raun ekki okkar eigin reynsla. Samansafn hugmynda okkar og hugsana sem við höfum með áhorf á bíómyndir og sjónvarp, lestri bóka, hlustun á kennara eða í gegnum aragrúa af annarri miðlun upplýsinga, mynda meðvitaða reynslu okkar, þannig að það er brýnt að bæði áhugamenn og vísindamenn leitast eftir eigin reynslu með tilraunum og athugunum sem finna má í UM. Á þennan hátt mun hugur þinn vera opinn til að skilja hugmyndir Universal Model um náttúruna.

Hinn vel þekkti vísindamaður Carl Sagan gefur okkur dæmi um hvernig lokaður hugur getur útilokað mikilvægar nýjar hugmyndir. Á árunum eftir 1960 tók áhugamaðurinn um stjörnufræði, Charles Boyer, myndir sem hann sagði að sýndu fjögurra daga snúning efri lofthjúpsins á plánetunni Venus. Sagan, faglegi stjörnufræðingurinn, hafði þetta að segja um staðhæfingu Boyers:

Fjögurra daga snúningurinn er fræðilega ómögulegur, og sýnir þetta hversu heimskuleg vinna reynslulausra áhugamanna getur verið. (Clouds of Venus, Sky & Telescope, júní 1999, bls. 60).

Aðeins áratug síðar, árið 1974, tók Mariner 10 nærflug á Venus og safnaði gögnum úr mælingum á plánetunni. Geimkönnuðurinn afhjúpaði beina sönnun á fyrri fullyrðingu Boyers:

Mariner 10 geimkönnuðurinn, sem var í nágrenni Venusar í febrúar á því ári, tók myndir af plánetunni á útfjólubláum bylgjulengdum í aðfluginu sínu. Þegar þessar myndir voru settar saman í myndskeið, staðfestist fjögurra daga snúningsferli efri lofthjúpsins á áhrifaríkan hátt. (Clouds of Venus, Sky & Telescope, júní 1999, bls. 60).

Jafnvel þó að gögnin úr Mariner 10 réttlætti Boyer að lokum, þá vísaði skortur á opnum hug að hálfu ‚fagmannanna‘ sannleikann á bug og bældi niður vísindalegri framför. Sagan stærði sig greinilega af hinni ‚fræðilegri‘ takmörkun nútíma vísinda, en fordæmir á sama tíma reynsluathuganir heimskulegs áhugamanns. Þegar ný hugmynd kemur fram með bakland í gögnum sem leggja fram sannanir, jafnvel þó að slík hugmynd spornir við viðurkenndar kenningar, ætti besti bandamaður fagmannsins að vera opinn hugur.

Þetta er því miður of oft ekki tilfellið og fræðilegar forsendur bola reglulega niður raunverulegum sönnunum vegna þess að þær eru í mótsögn við nýjustu kenningar. Niðurstaða slíkrar ringulreiðar er að vísindin hafna stykki úr pússluspili náttúrunnar eða setja það á skakkan stað, og sum glatast jafnvel algerlega.

Svör við spurningum

Það er þekkt staðreynd að vatn fyrirfinnst á mörgum af reikistjörnunum og á tunglum þeirra í sólkerfinu okkar og hafa vísindin uppgötvað vatn í stjörnunum og jafnvel í okkar eigin sólu. Hversu algengt er eiginlega vatn í alheiminum og hversu mikilvægt er það? Jarðfræðingar eru almennt sammála um að salt sjávar kom vegna veðrunar úr fjöllum, en er það satt – er það að gerast í dag? Við finnum steingervð tré – viður sem breyttist í fastan stein – um allan heim í öllum heimsálfum. Hvernig gátu tré sem eitt sinn lifðu, steinrunnið í kvars kristallaðan stein áður en þau rotnuðu? Ef alheimurinn er afleiðing miklahvells, hvers vegna er geimurinn ekki fylltur með handahófsdreifðu efni? Hvers vegna snúast stjörnur, reikistjörnur og stjörnuþokur allar á reglubundinn hátt?

Réttu svörin við spurningum sem þessum marka upphafið á nýjum skilningi á vísindum sem mun hafa víðtæk áhrif á daglegt líf okkar. Við svörum spurningum sem þessum og hundruðum annarra í Universal Model. Spurningar mynda grunninn – grundvöllinn að réttum vísindum og það þarf átak til að spyrja þær á réttan hátt.

Hversu mikilvægar eru spurningar? Spurningar örva mannshugann. Þær hrinda af stað innri íhugun og ytri tjáningu. En fyrir öllu, svör koma með því að spyrja spurninga. Spurningar eru undirstaðan fyrir lærdóm og margt er hægt að segja um þessa reglu. Við kynnum margar réttar reglur í Universal Model og þetta er sú mikilvægasta af þeim öllum – Reglan um svarið:

Leit er ferðalag í áttina að markmiði, alveg eins og spurning er ferðalag í átt að þekkingu og vísdómi. Spurningar koma á mörgu formi og hafa oft mjög mismunandi tilgang. Spurning sem orðuð er óheppilega getur gefið rangt svar eða kannski ekkert svar. Oft krefst spurningin þess að hugsa ‚út fyrir boxið‘ til að ná réttu svarinu. Í næstum því öllum tilfellum er það þannig, að lykillinn að svarinu krefst rétts skilnings á spurningunni.

Sjá einnig greinina „Svör koma frá spurningum.“

Svör koma frá spurningum

Skrif eftir Brooke E. McKay – Click here for English

Einmitt sko, er það ekki augljóst? Þessi yfirlýsing er kannski augljós á yfirborðinu en dýpri þýðing hennar og notagildi getur leitt til ótrúlegra varandi afleiðinga. Það er vísað í þetta í UM sem svar-regluna og á eftir kemur einfaldlega spurninga-reglan sem er að spyrja alls með opinn huga. Ef þessar tvær reglur eru notaðar, þá geta þær leitt til meiri nýsköpunar, umbreytinga og uppgötvunar en þú getur nokkurn tímann ímyndað þér.

Hvernig get ég sagt þetta með slíku öryggi? Í þessar reglur hefur UM líklega vitnað mest í af öllum setningum þar. Það er minnst á þær næstum því í hvert sinn sem sannleikur í UM er kenndur einhverjum og það er góð ástæða fyrir því. Þær eru undirstaðan og einnig uppruni sérhvers nýs vísindalegs sannleika sem UM hefur uppgötvað. Að spyrja spurninga og eins að hvetja til spurninga getur verið hvati til stórfenglegra framfara og aukinnar þekkingar og visku.

Spurningar vakna vegna forvitni og enginn er forvitnari en okkar eigin börn. Með eigin fjögur börn, 8 ára og yngri, er heimili okkar fyllt með mikilli forvitni. Það ætti ekki að koma á óvart fyrir mömmur og pabba að nýleg könnun hafi sýnt að foreldrar eru þeir sem spurðir eru oftast í heiminum. Þeir eru spurðir fleiri spurninga á klukkustund en kennarar, læknar eða hjúkrunarfræðingar. Það kemur líklega heldur ekki á óvart fyrir marga foreldra fjögurra ára gamla barna að smábörn spyrja að meðaltali nýrrar spurninga á tæp tveggja mínútna fresti, eða rúm 350 spurningar á dag. Mæður víða um heim kinka kolli núna, enda hafa þær sjálfar upplifað þessa ótrúlegu staðhæfingu.

Ég skil það vel, spurningar geta fært svör og þekkingu en stundum hugsa ég með mér … ef ég þarf að hlusta á eina spurningu í viðbót á borð við hvert fer lyktin ef ég prumpa í baðkerinu eða hvers vegna er hor eins og salt á bragðið, þá gæti ég farið yfir um. Hvað eigum við að gera við allar þessar spurningar?!? Sjáum hvað sumir aðrir foreldrar eru að gera í dag.

Árið 2015 var gerð skoðanakönnun á Stóra-Bretlandi af Institution of Engineering and Technology. Í henni voru foreldrar barna á aldrinum 4–12 ára spurðir nokkurra spurninga. Niðurstöðurnar komu á óvart svo ekki sé meira sagt. 83% foreldranna gátu ekki svarað einföldum grunnskólaspurningum í náttúruvísindum þegar þeir voru spurðir. Þegar kom að því að svara spurningum barnanna sinna, óttuðust 61% raunverulega að vera spurð erfiðrar spurningar af barninu sínu sem leiddi til þess að þeir forðuðust að veita þeim svör almennt.

Ætti okkur að líða illa yfir því að geta ekki svarað þeim spurningum sem börnin okkar spyrja okkur? Ættum við að skammast okkar fyrir að muna ekki skilgreiningar vísindanna eða stærðfræðijöfnur sem við lærðum í skóla á sínum tíma? Svarið er nei, heilinn okkar getur aðeins haldið ákveðnu magni af upplýsingum í langan tíma og „meðgönguheili“ er raunverulega til, EN vandamálið er þegar þetta gerist: 63% sögðu einnig að þeir hafi gefið forvitna barninu sínu rangt svar í staðinn fyrir að játa fyrir þeim að vita ekki svarið.

Réttið upp hönd ef þið hafið lýst yfir að töfrar séu svar við spurningu barnanna ykkar um hvernig eitthvað virkar, þegar þið vitið ekki svarið eða nennið ekki að útskýra það (hönd mín er uppi núna). Sannleikurinn er sá að við öll erum fáfróð, hver á sínu sviði. En að viðurkenna þetta og velja að svara börnum okkar sannsögul, þá munu bæði foreldrið og barnið hagnast. Sem foreldrar höfum við skyldu gagnvart börnum okkar til að kenna þeim og leiðbeina í átt að sannleika. Þú sem foreldri þeirra hefur megin ábyrgðina á lærdómi og þroska þeirra. Með því að kæfa spurningar eða að taka ekki þátt í stöðugri leit þeirra að sönnum svörum, ert þú að missa af eina af ótrúlegustu reynslum þess að vera foreldri.

Nýtt lærdómsferli er gefið í kafla 1.3 í Universal Model. Fyrstu skrefin í ferlinu fela í sér að læra hvernig á að spyrja en einnig hvað eigi að spyrja. Ég ólst mest allt mitt líf upp við að hljóta kennslu í þessu ferli og það var uppörvandi að finna annan hóp í „hinu raunverulega lífi“ sem var að reyna að keppast eftir þessum sömu hlutum. Stofnunin The Right Question Institute (Stofnun hinnar réttu spurningar) er félagasamtök menntunnar sem starfar með fyrirtæki, skólum og foreldrum til að hjálpa við að rækta nýsköpun, forvitni og vöxt með því að hvetja nemendur á meðvitaðan hátt til að spyrja spurninga og kenna þeim bestu leiðina til að þess. Þeir bjóða upp á fjölbreytt úrval nýrra fræðsluauðlinda sem gera það mögulegt fyrir alla, óháð menntun þeirra eða tekna, að læra að hugsa og starfa á hagkvæmari hátt fyrir þeirra eigin hönd. Viðbrögðin við úrræðin þeirra hafa verið ótrúleg. Tækni þeirra með spurningauppskriftum passar við nýja lærdómsferlið í Universal Model á margan hátt og nýtist á svo margan hátt í lífinu. Það er auðvelt að sjá tæknina þeirra að verki í gegnum myndskeið þeirra á netinu eins og þetta:

Ég kem þessum einföldum skrefum í verk í dag með tvö eldri börnin mín, 6 og 8 ára. Við horfðum á einfalt myndskeið um náttúrulega fyrirbærið vatn sem getur runnið niður snúru úr einum bolla í annan vegna þess að vatnssameindirnar dragast hvor að annarri. Að hlusta á þau spyrja spurninga um ákveðið eðli vatns á meðan ég skrifaði þær allar niður var ótrúlega spennandi. Þau skildu mjög vel mismuninn á milli lokaðra spurninga (þekkingar) á borð við hver, hvað, hvenær og opinna spurninga (vísdóm) á borð við hvers vegna og hvernig. Þau skildu einnig hag beggja tegundar spurninganna. Þau spurðu nokkrar mjög góðrar spurninga en áttu auðvelt með að þrengja þær niður í þær spurningar sem þeim fannst mikilvægastar eða þær sem þau virkilega óskuðu eftir að uppgötva sannleik í. Við gerðum þessa tilraun sjálf og var skemmtilegt að heyra strákana ískra af spenningi þegar það heppnaðist fyrir þeim líka. Ég held að þeir hafi að hluta til talið þetta vera töfrabragð. Þessi reynsla var ekki bara lærdómsrík, heldur líka mjög skemmtileg! Að fylgjast með þeim hugsa og sjá forvitni þeirra vaxa var hápunktur dagsins og ég set mér það sem markmið að reyna að eiga oft álíka reynslu með börnunum mínum.

Þannig að hvað eigum við að gera með allar þessar rúmlega 300 spurningar sem koma til okkar daglega? Hvetja þau að spyrja meira! Lífið verður annasamt og spurningarnar halda áfram að koma, þannig að búið til lista, segðu barninu þínu að þú sért að skrifa niður spurningarnar þeirra og að þú munir setja ákveðin tíma síðar til að finna svör sameiginlega, já hor- og prumpspurningarnar líka. Reynslan og minningarnar sem koma frá uppgötvun sannleik beint við hliðina á börnunum þínum eru ólýsanlegar. Það leyfir lærdómsferlinu til að vera á jöfnu stigi með foreldri og barni sem bæði eru jafn forvitin að finna sannleikann í þeim heimi sem þau búa í.

Dean James Ryan frá Harvard Gaduate School of Education sagði þetta í útskriftarræðunni sinni í maí 2016:

Mig langar að hvetja ykkur að standast þá freistingu að hafa tilbúið svar og eyða meiri tíma í að hugsa um réttu spurninguna til að spyrja. Hinn einfaldi sannleikur er að svar getur aðeins verið eins gott og hin spurða spurning. Þetta veit ég af eigin reynslu… Fyrir þá sem hyggjast gerast kennarar til dæmis, þá vitið þið að vel orðuð spurning lætur þekkingu koma til lífs og myndar þann neista sem kveikir á loga forvitninnar. Og það er enginn stærri gjöf sem hægt er að gefa nemendum en gjöf forvitninnar. Fyrir þá sem munu verða leiðtogar, sem þið öll verðið, hafið ekki áhyggjur um að hafa öll svörin. Miklir leiðtogar hafa ekki öll svörin, en þeir vita hvernig á að spyrja réttrar spurninga, spurninga sem neyða aðra og sjálfa sig til færa gömul og þreytt svör til hliðar, spurninga sem opna möguleika sem voru ósýnilegir áður en spurt var.

Spurningar örva mannshugann. Þær eru upptök innri hugleiðslu og ytri tjáningu. Með því að hvetja til að spyrja spurninga, og með tímanum að kenna börnunum og einnig fullorðna fólkinu hvernig á að spyrja á hlutlægan hátt, þá munt þú gefa þeim gjöf sem þau geta átt með sér að eilífu. Kennið þeim að spyrja alls með opnum huga og að hætta aldrei að leita að sannleika í svörunum, svörum sem koma frá spurningum.

Heimildir:

https://rightquestion.org

https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/9959026/Mothers-asked-nearly-300-questions-a-day-study-finds.html

https://www.theiet.org/policy/media/press-releases/20151104.cfm

https://www.gse.harvard.edu/news/16/05/good-questions

https://www.youtube.com/watch?v=9wrIIDNECUQ#action=share