Aldur loftsteina – restin af sögunni

Viš munum grafa dżpra inn ķ hinn meinta aldur loftsteina, en fyrst sżna eftirfarandi dęmi almennan galla ķ loftsteinavķsindum og įhrif žeirra į aldursgreiningu. Ķ loftsteinalķkaninu (undirkafli 7.10) er fjallaš um žį hugmynd aš hnefastór loftsteinn meš massann 1000 grömm sem feršast inn ķ lofthjśp jaršar myndi „brenna upp“. Dalrymple endurtekur žessa ranga hugmynd ķ greininni The Age of the Earth:

Hlutir utan śr geimi į bilinu um 103 til 10-7 g rekast aldrei į yfirborš jaršar vegna žess aš žeir ‚brenna upp‘ ķ lofthjśpnum vegna nśningshita. (The Age of the Earth: G. Brent Dalrymple, Stanford University Press, 1991, bls. 207).

Andstętt žessu sżndi loftsteinalķkaniš sannanir fyrir žvķ aš fallandi steinar śr djśpfrosnu umhverfi ķ geimnum eru hitašir aš mešaltali ķ nokkrar sekśndur, sem veldur žunnri brįšnunarhimnu sem er gróflega jafn žykk og nokkur pappķrsblöš. Engar beinar sannanir hafa nokkurn tķmann sżnt aš 100 gramma loftsteinn śr jįrni, hvaš žį 1000 gramma (103 g) loftsteinn śr jįrni, myndi „brenna upp“ eins og Dalrymple bendir į.

Annaš dęmi žar sem Dalrymple notar falskenningu um loftsteina, fjallar um loftsteina śr jįrni:

Loftsteinar śr jįrni, eša jįrn, eru mįlmkennd samsetning, ašallega mįlmblanda śr nikkel og jįrni. Steinar sem lķkjast jįrni eru raunverulega óžekktir į yfirborši plįnetu en kjarni jaršarinnar inniheldur lķklega efni mjög svipaš žvķ sem er ķ loftsteinum śr jįrni. (The Age of the Earth: G. Brent Dalrymple, Stanford University Press, 1991, bls. 264).

Žaš eru villur ķ yfirlżsingu Dalrymples, sem žvķ mišur eru endurteknar ķ kennslubókum ķ vķsindum ķ dag. Ķ fyrsta lagi eru margir hinna svoköllušu loftsteinar sem finnast į yfirborši jaršarinnar ķ raun jįrnśtkast, kastaš śr eigin vatnsgķgum jaršarinnar į mešan öflugt gufugos stóš yfir. Frį sjónarmiši nśtķma jaršfręšings er annaš vandamįl sem veldur įhyggjum: Ef loftsteinarnir eiga aš innihalda efni sem er mjög svipaš kjarna jaršar (sem aš eigin sögn er hitaš meš geislavirkni), hvers vegna eru loftsteinar žį ekki geislavirkir?

Loftsteinalķkaniš og kviku-falskenningin śtskżršu įstęšuna fyrir žvķ aš rannsakendur afvegaleiddust meš röngum kenningum um uppruna loftsteina, vegna kvikuplįnetumišaša hugsunarhįttar. Hér ķ žessum fęrslum sjįum viš žennan hugsunarhįtt hafa įhrif į aldurssetningu jaršar ķ nśtķma vķsindum. Dalrymple fullyrti aš aldursgreining steina meš geislavirkum efnum „afsannaši ķ eitt skipti fyrir öll“ ungan aldur jaršarinnar, en burt séš frį vangaveltum, vita rannsakendur ķ raun samt ekki hvašan geislavirku efnin og steindir tengdar žeim koma upprunalega, né hvernig žau myndušust til aš byrja meš.

Ķ öšru dęmi sżnir Dalrymple eina feršina enn hvernig hann og ašrir sérfręšingar ķ tķmatalsfręši jaršarinnar reiša sig į rangar forsendur um uppruna loftsteina sem grunn fyrir tękni fyrir aldursgreiningu meš geislavirkum efnum:

Kondrķt steinarnir eru frumstęšastir allra loftsteina. Žeir eru fylliefni sķlķkat steinda og myndušust meš ašsópi efna śr sólžokunni. Akondrķt, eša jįrnsteinar, og loftsteinar śr jįrni komu sķšar og myndušust śr (lķklega kondrķt) efni meš virkt ferli ķ kjarna og möttli stęrra smįstirna og ķ tilfelli akondķts, hraungosum upp į yfirboršiš. (The Age of the Earth: G. Brent Dalrymple, Stanford University Press, 1991, bls. 304).

UM hefur nś žegar hrakiš falskenninguna um ašsóp og śtskżrt aš frumkjarnar smįstirna, tungla og dvergplįneta eru byggšar į vatni, ekki į jįrnkenndu efni. Enn fremur voru loftsteinar aldrei meš brįšiš „hraunyfirborš“. Öllum žessum sannanlegum stašreyndum eru gerš skil ķ kaflanum um kvikufalskenninguna. Į sķšustu öld geršu Dalrymple og ašrir jaršfręšingar rįš fyrir aš allar žrjįr geršir af loftsteinum hafi įtt uppruna sinn ķ brįšnun og žeir geršu einnig rįš fyrir aš brįšnunin hafi komiš śr įrekstri ašsóps og kvikukjarna; möttlum śr smįstirnum og yfirboršshrauni. Hins vegar sżndi loftsteinalķkaniš aš loftsteinar, eins og flestir steindir,  hafa kristalbyggingu. Žetta er augljós sönnun fyrir žvķ aš žeir myndušust ķ važrżvarma, nišurdżpt ķ vatni eins og flestar ašrar steindir, sem gersamlega breytir nišurstöšum hina fręšilegu aldursgreiningu meš geislavirkum efnum.

Sérfręšingar ķ loftsteinum eru enn ómešvitašir um slķkar stašreyndir vegna žess aš žeir eru enn rótfastir ķ kvikuplįnetu višmišinu. Sérfręšingar ķ tķmatalsfręši jaršarinnar eins og Dalrymple, Patterson og ašrir innlima žessar villur inn ķ sķna eigin kenningar sem leiša žį til óréttmętra nišurstašna.


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Bęta viš athugasemd

Hver er summan af einum og žrettįn?
Nota HTML-ham

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband