Gamla jarðfræðin virkar ekki

Áður hef ég skrifað um Hringrás bergs eins og nútíma jarðfræði skilgreinir hana, en sé hún röng, þá þarf augljóslega að endurskoða flokkun bergs. En hvers vegna mynda þessir þrír bergflokkar (storkuberg, myndbreytt berg og setberg) ekki réttan uppruna bergs? Jarðfræðingar tala um þessa þrjá bergflokka sem uppruna steinda. Uppruni frumsteinda storkubergs er lýst á eftirfarandi hátt:

Margar steindir myndast beint úr kviku. Feldspat, gljásteinn og kvars til dæmis myndast þegar kvika kælist niður, djúpt í jarðskorpunni, við hitastig frá 1100°C niður í 550°C. (Rocks, Minerals & Gemstones: Walter Schumann, HarperCollins Publisher and Houghton Mifflin Company, 1993, bls. 12).

Í kviku-falskenningunni lærum við um ástæðuna, hvers vegna þessi ofangreind yfirlýsing sé röng. Náttúrulegt kvars getur ekki myndast vegna kælingu kviku vegna margra ástæðna, m.a. þessarar:

1. Kvars er ekki geislavirkt (eins og kenningin um hitann í jörðunni segir til um).
2. Kvars er ekki gler (kvars hefur kristalluppbyggingu á meðan gler hefur hana ekki).
3. Kvars hefði ekki þrýstirafeiginleika (náttúrulegt kvars glatar þessum eiginleikum þegar það er hitað yfir 570°C).

Algengt er að fólk haldi að hitinn í jörðunni viðhelst vegna geislavirkni í kvikunni þar. Það myndi hins vegar þýða að allt storkuberg (storknuð kvika) ætti að vera geislavirk, en svo er ekki raunin. Annar augljós hlutur sem hrekur þessa punkta er að þegar kvars bráðnar, þá verður það að formlausu gleri og getur aldrei aftur orðið að kristölluðu kvarsi með kólnun. Auk þess hefur náttúrulegt kvars þrýstirafeiginleika. Sé kvars hitað yfir 570°C glatar steindin þennan eiginleika. Kvars, eins og aðrar steindir sem myndast í vatnsþrýstihita, geta ekki átt upptök sín í storknaðri kviku. Þess vegna er uppruni frumsteinda storkubergs gallaður og þarf að skilgreina upp á nýtt.

Næsti flokkur, myndbreytt berg, er sagður hafa myndast í ferli sem inniheldur hátt hitastig og háan þrýsting, almennt án vatns sem leiðir til myndunar nýrra steinda með enduruppbyggingu núverandi steinda. Aldrei hafa menn þó fylgst með þessu ferli í náttúrunni! Við gætum aðlagast þessari skilgreiningu ef bergfræðingar gætu búið til myndbreytt berg úr storkubergi eða öðru bergi í rannsóknarstofu með því að beita einungis háum hita og háum þrýstingi. En jafnvel eftir tilraunir í aldaraðir hafa rannsakendur ekki náð að gera það. Megin innihaldsefnið vatn hefur verið sleppt úr jöfnunni og þess vegna þarf myndbreytta bergið að vera skipt út.

Fjallað er um leyndardóminn um setberg í kaflanum um falskenninguna um hringrás bergs. Hinn sanni uppruni meginþorra sets er ekki vegna veðrunar og rofs. Þó svo að jarðfræðingar hafi haldið fast við þessa skoðun, tala vísbendingarnar gegn rofi sínu máli. Jarðfræðingar geta ekki útskýrt nægilega vel uppruna mestan hluta sets jarðarinnar en hinn sanni uppruni setbergs er þýðingamesta breytingin sem kynnt verður í nýrri jarðfræði.

Jarðfræðingar í dag tala sjálfir um að myndun setbergs sé ekki einfalt ferli og í raun er ekki hægt að sjá mörg þessara ferla í gangi í dag.

Þetta kemur kannski mörgum á óvart sem héldu að ef jarðfræðingar voru með eitthvað rétt, þá ætti það að vera það að setberg kæmi frá veðrun og rofi. Raunin er samt önnur eins og Löss leyndardómurinn og falskenningin um hringrás bergs sýna. Og eins og hægt er að lesa í undirkafla 6.2, þá lærum við að það var „erfitt að ákveða“ í hvaða af þessum þremur flokkum á að setja einstaka steina:

Storkuberg er venjulega skilgreint sem berg sem storknar úr heitu (vanalega hærri en 600°C), bráðnuðu eða að hluta til bráðnuðu ástandi. Þegar maður reynir að beita þessari skilgreiningu á raunverulegan stein, þá uppgötvar maður að í vettvangi djúpbergs er oft erfitt að koma á laggir forsendu til að ákveða hvort viðkomandi kristallað berg sé annaðhvort storkuberg eða myndbreytt berg, en hins vegar á vettvangi yfirborðs gæti það orðið erfitt að ákveða hvort gjóskubergsefni eigi upptök sín í storkubergi eða setbergi. (Magmas and Magmatic Rocks: Eric A J Middlemost, Longman Group Limited, 1985, bls. 71-72).

Hvers vegna ætti það að vera "erfitt að ákveða" hvernig flokka eigi "raunverulega steina"? Vegna þess að steinar hafa vanalega verið flokkaðir eftir þessum þremur bergflokkum sem grundvallast á kenningu en ekki á athugunum.

Flokkun bergs er ekki það einfalt mál að bera kennsl á steina og sortera þá. Hver flokkur er kerfi sem byggður er á kenningu um hvernig berg myndast. (The Complete Guide to Rocks & Minerals: John Farndon, Anness Publishing, 2006, bls. 56).

Hvað ef kenningarnar um "hvernig berg myndast" séu rangar? Ef það væri tilfellið, myndi það svo sannarlega lýsa ástandinu í jarðfræðinni – að jarðfræðingar eiga "erfitt" með að nota fræðilega flokkunarkerfið á "raunverulega steina".