Hręšslan um hękkun sjįvarmįls
16.1.2020 | 11:11
Hvorki hękkun į styrk koldķoxķšs né hękkun hitastigs er nęgilega mikil til aš mannslķkaminn skynji žęr. Žess vegna hafa stušningsmenn hnattręnnar hlżnunar žurft aš breyta um leiktękni sķna til žess aš lįta hugmyndina um hnattręna hlżnun hljóma raunverulega. Leiktęknin žeirra? hękkun sjįvarmįls.
Ķ raun ętti žetta aš vera eitt af aušveldu hlutunum til aš meta hnattręna hlżnun. Heimildarmyndin An Inconvenient Truth eftir Al Gore var mjög skżr į žvķ aš įriš 2100 muni sjįvarmįl heimsins hafa hękkaš um 6 metra. Žetta myndi nįttśrulega žżša aš milljónir manna viš strandlengjur žyrfti aš flytja burt. En hvaš hefur sjįvarmįliš veriš aš gera sķšastlišin 50 įr? Hafši Gore rétt fyrir sér? Munu milljónir manns flytja innan einnar kynslóšar ef heimurinn heldur įfram aš hlżna? Žetta er spurning sem vķsindamenn myndu gjarnan vilja fį svar viš.
Fimm rannsakendur unnu saman aš skżrslu sem heitir Satellite Measurements of Sea Level Change: Where Have We Been and Where Are We Going, 15 Years of Progress in Radar Altimetry (Gervihnattamęlingar į breytingum į sjįvarmįli: Hvar höfum viš veriš og hvert stefnum viš, 15 įra framvinda ķ ratsjįrhęšarmęlingum). Rannsakendur voru fljótir aš taka eftir žvķ aš:
Skilningur okkar į breytingum į sjįvarmįli hefur aukist verulega sķšustu įratugi. (Sea Level Change: Where Have We Been and Where Are We Going, 15 Years of Progress in Radar Altimetry, Feneyjar, Ķtalķa, 13.-18. mars 2006, R. S. Nerem, D. P. Chambers, E. W. Leuliette, G. T. Mitchum og A. Cazenave).
Hvaš vitum viš raunverulega um breytingar į sjįvarmįli og hvernig er sś meinta aukning męld? Grundvallar spurning:
Til eru tvęr ašferšir til aš męla sjįvarmįl, męlingar į sjįvarföllum (sem męlir mešalhęš sjįvarins) og hęšarmęlingar frį gervihnöttum (sem męlir fjarlęgšina milli gervihnattarins og yfirborš sjįvar). Sama vandamįliš varšandi langtķma hitastig og CO2 styrk sem tengist lķnuritinu um hnattręna hlżnun (sjį hér) į viš um sögulegar męlingar į sjįvarmįli gögn śr męlingum į sjįvarföllum nį yfir heila öld en gervihnattamęlingar eru ašeins til ķ rśman įratug. Nįkvęmin ķ gervihnattamęlingum er įstęšan fyrir žvķ aš rannsakendur telja aš skilningur žeirra hafi aukist į breytingum į sjįvarmįli. Hins vegar er žessi męliašferš of nż til aš geta gefiš okkur nżja innsżn į einhverjum raunverulegum breytingum yfir tķma.
Flest męligildi į sjįvarföllum eru yngri en 50 įra, žannig aš rannsakendur hafa žurft aš framreikna gildin til žess aš komast aš mešaltalinu fyrir sķšustu öld. Engu aš sķšur višurkenna žeir ķ skżrslu frį 2006 um sjįvarmįl aš:
Engin marktęk hröšun į hękkun sjįvarmįls hefur męlst meš gögnum śr sjįvarfallamęlingum (Sea Level Change: Where Have We Been and Where Are We Going, 15 Years of Progress in Radar Altimetry, Feneyjar, Ķtalķa, 13.-18. mars 2006, R. S. Nerem, D. P. Chambers, E. W. Leuliette, G. T. Mitchum og A. Cazenave).
Jafnvel žótt žeir lżsi žvķ yfir aš engin marktęk hröšun hafi įtt sér staš, koma žeir meš töluna 1,8 mm/įri fyrir framreiknuš gildi į sjįvarfallamęlingum. En engin óvissumörk eru gefin, žannig aš žaš er undir okkur sjįlfum komiš til aš giska į hversu nįkvęm talan raunverulega er.
Rannsakendur ętlušu sér aš sjįlfsögšu aš leggja įherslu į nżju sjįvarstöšugögnin śr gervihnöttum, jafnvel žó aš einungis nokkurra įra gömul gögn séu tiltęk og gögnin eru ekki ķ samręmi viš sjįvafallamęlingarnar. Žeir tölušu um mešalhękkun sem nam 3,2 ± 0,4 mm/įri, byggt į gervihnattarmęlingunum. En žaš eru nokkur vandamįl viš žaš aš gera rįš fyrir aš męlingarnar sżni breytingar sem orsakašar eru af hnattęnni hlżnun af manna völdum.
Ķ fyrsta lagi višurkenna rannsakendur aš lķklega sé sumt af hękkun sjįvarmįls vegna brįšnunar į heimskautum og jöklum, en restin sé vegna hitaženslu sjįvar. Enginn veit nįkvęmlega hversu mikiš kemur śr hvorum žętti. Ein įstęša fyrir žvķ aš žetta sé óžekkt mešal loftslagsvķsindamanna nśtķma vķsinda, er aš hlżnun sjįvar er ekki einungis orsökuš af sólinni, eins og sżnt hefur veriš įšur.
Annaš vandamįl meš hina meintu hękkun sjįvarmįls eru óvissumörkin. Vķsindamenn višurkenna aš gervihnattatękin hafa nįkvęmni upp į ±4-5 mm, sem setur gildiš 3,2 mm undir óvissumörkin, sem hękkar skekkjumörkin verulega. Žessi stašreynd er stašfest ķ skżrslu frį 2012 frį rannsóknargögnum sem hlutust meš GRACE gervihnettinum. Gögnin sżndu hękkun sem nam ašeins 1,5 millimetra į įri į įrunum 2003 til 2010, langt undir óvissumörkum.
Ķ greininni Himalayan glaciers have lost no ice in the past 10 years, new study reveals (Jöklar Himalajafjalla hafa ekki tapaš neinum ķs sķšastlišin 10 įr, samkvęmt nżjustu rannsóknum), sżndu höfundar aš fyrrum spįr um brįšnun jökla höfšu veriš misvķsandi og aš nż gögn komu vķsindamönnum ķ opna skjöldu:
SŽ skjįtlašist varšandi jökla Himalajafjalla og sönnunin er hér loksins. Höfundar stefnuvišmišs SŽ um loftslag voru raušir ķ framan fyrir tveimur įrum žegar kom ķ ljós aš žeir höfšu spįš ranglega fyrir um aš jöklar Himalajafjalla myndu brįšna algerlega į 25 įrum, og hverfa įriš 2035. Rajendra Pachauri, formašur Millirķkjanefnd Sameinušu žjóšanna um loftslagsbreytingar (IPCC) og ašalframkvęmdarstjóri Engergy and Recources Institute (TERI) ķ Nżja Delhi, Indlandi, gaf aš lokum śt yfirlżsingu žar sem hann harmar žaš sem kom ķ ljós aš hafi veriš illa rannsökuš yfirlżsing. Nż skżrsla sem kom śt fimmtudaginn 9. febrśar ķ vķsindatķmaritinu Nature, sżnir fyrstu umfangsmiklu rannsókninni į jöklum og jökulhettum jaršarinnar, og ein af nišurstöšum hennar kom vķsindamönnum ķ opna skjöldu. Meš žvķ aš nota GRACE, par gervihnatta į braut ķ kringum plįnetuna ķ 300 mķlna hęš, žį kemur hiš ótrślega ķ ljós, aš Himalajafjöllin hafa varla brįšnaš nokkuš sķšastlišin 10 įr. (Foxnews).
Jöklafręšingurinn Jonathan Bamber frį Bristol hįskólanum, sagši aš nišurstöšurnar voru mjög óvęntar:
Hinar mjög óvęntu nišurstöšur var hiš smįvęgilega massatap śr hįum fjöllum Asķu, sem er ekki merkjanlega annaš en nśll, sagši hann viš Guardian. (Foxnews).
Sömu sögu er aš segja um jökul sušurskautsins. Į heimsķšu NASA (sjį hér) frį 2015 er greint frį žvķ aš žó svo aš jöklar séu aš afhlašast (brįšna) į śtnesjum, žį sé jökullinn ķ heild sinni aš vaxa. Žetta žżšir aš sušurskautiš, sem tališ er vera stęrstu ferskvatnsbirgšir jaršarinnar, er aš binda ę meira vatn en er ekki aš losa žaš ķ sjóinn.
Sumt af žvķ ósamręmi og regluleysi ķ męlingum į sjįvarmįli er mögulega hęgt aš hafna meš gagnasafni lengri tķmabils, en jafnvel žį stöndum viš andspęnis stęrri vandamįlum žegar žaš kemur aš žvķ aš męla breytingar į sjįvarmįli.
Meginflokkur: Bindi I - Kafli 9 | Aukaflokkur: Vķsindi og fręši | Breytt s.d. kl. 16:22 | Facebook
Bęta viš athugasemd [Innskrįning]
Žś ert innskrįš(ur) sem .
Innskrįning