Blekkingin um "algildan aldur"

Það vekur furðu að jarðfræðingar hafa orðið svo upphafnir um aðferðir sínar um aldursákvörðun steina að þeir eru byrjaðir að vísa í aldra sína sem „algildan aldur“. Eftirfarandi yfirlýsing er dæmigerð fyrir kennslubók í jarðfræði:

Um leið og jarðfræðingar hafa ákvarðað aldur með geislavirkum efnum og tengt hann við fyrri rannsóknir sínar á steingervingum og jarðlagafræði, geta þeir bætt algildan aldur við hinn jarðfræðilega tímakvarða. (Understanding Earth – önnur útgáfa: Frank Press, Raymond Siever, W. H. Freeman and Company, 1998, bls. 235).

Jarðfræðingarnir sem byrjuðu að tala um hina svokallaða „algilda“ aðferð aldursákvörðunar, nota ± stærð á eftir aldurinn til þess að tilgreina óvissu, sem gefur lesendum á blekkjandi hátt í skyn um að aldurinn sé ‚algildur‘ og spannar yfir ákveðið tímabil. Þegar steinn er til dæmis áætlaður vera 625 milljón ára gamall, fylgir kannski ±2 á eftir, sem lætur mann halda að hinn ‚raunverulegi‘ aldur sé á milli 623 og 627 milljón ár. Ekkert gæti verið fjær sannleikanum!

Það vekur furðu að sérfræðingar í tímatalsfræði jarðarinnar lýsa því yfir að aldursákvörðun með geislavirkum efnum eigi að vera algild í nútíma vísindum! Takið eftir hversu gallhörð ein háskólakennslubók er í stuðningi sínum á aldursákvörðun með geislavirkum efnum:

Eftir tæplega hundrað ára aldursákvörðun með geislavirkum efnum og áframhaldandi vinnu við jarðlagafræði heimsins, helst þessi tímakvarði óhrakinn í öllum megin dráttum. (Understanding Earth – önnur útgáfa: Frank Press, Raymond Siever, W. H. Freeman and Company, 1998, bls. 236).

Sannleikurinn er sá að nákvæmnin á aldursákvörðun með geislavirkum efnum hefur alltaf verið umdeild í minnihlutahóp vísindamanna, en þó er fjöldi þeirra ört vaxandi ef horft er til síðustu áratuga. Flestar kennslubækur sem ritaðar voru í hinum myrku tímum vísindanna hafa í kjarna sínum stefnufasta dagskrá aldursblekkingar.

Mjög fátt hefur orðið eins rótgróið í hugsunarhætti nútíma vísinda og í menntaheiminum eins og hinn fræðilegi aldur steina. Taktu upp stein úr árfarvegi og spurðu hversu gamall þessi steinn sé að þínu mati. Milljónir ára eða jafnvel eldri, ekki satt? Hvers vegna höldum við þetta – vegna þess að þetta er það sem okkur var sagt í skóla? En hefur einhver nokkurn tímann sýnt eða sannað að steinninn sé milljónir ára gamall eða eldri?

Leiðsögumennirnir við Miklagil, náttúrubæklingar og upplýsingaskilti við gönguleiðir vitna venjulega í aldra eins og þeir væru þekkt samansafn upplýsinga, byggða á staðreyndum. Viðhorfið ‚treystið okkur bara‘ er allsráðandi í gjörvöllum vísindaheiminum, en ef við rýnum í fræðigreinar þar sem rannsakendur bera fram hugmyndir sínar, þá finnum við undirliggjandi skort á sjálfstrausti varðandi aldurinn. Einn rannsakandi fann þetta til dæmis:

Samkvæmt einni kenningu sem sett er fram meðal fræðimanna, rauf Colorado áin gilið að minnsta kosti í 70 milljón ár. Önnur kenning rökstyður að áin sé miklu yngri – að Miklagilið hafi verið rofið á innan við síðustu 5 milljónum árum. (Deep Secret?, James Bishop Jr., Phoenix Magazine, nóvember 2002, bls. 76).

Þó svo að aldur Miklagils hefur í raun aldrei verið ákvarðaður, halda jarðfræðingar áfram að aldursákvarða steinmyndanir í milljónum ára. Ef maður finnur stein við árbakka og biður jarðfræðing um mat hans á aldurinn, myndi maður almennt fá svar að þetta sé mjög gamall steinn. En er hann það?

Á myndinni hér að ofan er steinn úr bökkum Colorado árinnar, rétt undan Hoover Dam stíflunnar, sem sýnir forvitnilegan vöxt í líkingu við kristal. Þessi steinn er hins vegar ekki milljónir ára, og jafnvel ekki heldur þúsundir ára gamall.

Hvernig myndast slíkur steinn? Steinninn myndaðist í sérstöku umhverfi í helli sem heitir Sauna, sem liggur meðfram vesturbakka Colorado ánni. Hellirinn var grafinn út í sandstein á þeim tíma sem verið var að klára byggingarframkvæmdir á Hoover Dam stíflunni á fjórða áratug 20. aldar við prófun burðarþol veggja gilsins. Heitt vatn flæðir í gegnum hellinn sem vanalega er fylltur gufu, en þaðan kom einmitt nafnið (Gufubaðshellir). Heita vatnið í hellinum kom líklega úr jarðfallanúningi úr veggjum gilsins sem eru meðfram sprungulínum á svæðinu. Það eru margir álíka hverir á svæðinu.

Gufubaðslíka umhverfið í hellinum er einstakt og það leyfir fjöldann allan af örverutegundum til að þrífast og það örvar vöxt steinda og myndar þennan samsetta karbónatstein. Stóru rauðu sandsteinsinnlyksurnar eru steinmolar sem eru samsteyptir í gráa mótið sem féll niður af loftinu eða veggjunum í hellinum og á gólfið þar sem steinninn fannst.

Við vitum að steinninn er aðeins nokkurra áratuga gamall, vegna þess að hann hlaut að hafa myndast eftir að hellirinn myndaðist af manninum. Á meðan allsherjar flóðið stóð yfir, var gjörvöll jörðin þakin vatni og mörg svæði urðu fyrir hituðu vatni sem myndaði aðstæður vatnshita og vaþrývarma sem eru ákjósanlegar aðstæður fyrir steindir til að vaxa.

Myndin hér að ofna sýnir tvö dæmi í viðbót fyrir nýlegum steinmyndunum. Nútíma jarðfræðingar líta á hina náttúrulegu kristalla vinstra megin sem ‚gamalt‘ botnfall, en sama steindin fyllir þverskurð vatnsleiðslu hægra megin. Steindirnar í þverskurði pípunnar mynduðust á síðustu öld. Steindin í þessum dæmum, aragónít, er ein gerð af kalsíumkarbónati. Kristallarnir vinstra megin eru svifsteinar sem mynduðust í allsherjar flóðinu. Þeir hafa engan snertiflöt og mynduðust þegar stígandi vatn í vatnsrásum gosbrunna hélt kistöllunum í sviflausn á meðan þeir uxu.

Aragónít kristallar eru fundnir í mjúkum setum víða um heim í dag, þar sem við höfum engar vísbendingar um að slíkir kristallar séu að myndast í dag. Steindin er frekar mjúk, með herðu upp á tæplega 4 á Mohs-kvarðanum (1-10), sem er töluvert mýkra en steinar sem byggðir eru á kvars, sem eru um það bil 7 á hörku-kvarðanum. Takið eftir að kristallarnir eru ekki afrúnnaðir, né eru þeir veðraðir, sem sannar að þeir hafi myndast nýlega, innan við nokkur þúsund ár. Við fundum engar rannsóknir á því hvernig eða hvenær þessar steindir mynduðust í náttúrunni.

Rörið með aragónít-úrfellingunni í myndinn hér að ofan kemur úr Tékklandi. Hún myndaðist þegar steinefnaríkt heitt hveravatn flæddi í gegnum rörið á 80 ára tímabili.

Aragónítið myndaðist vegna þess að rennandi vatnið var nálægt suðumarki. Hér sjáum við að jafnvel undir lágum þrýstingi geta náttúrulegar steindir myndast á áratugum, ekki á milljónum árum. Til eru þúsundir dæma eins og þetta, en við heyrum lítið um þau í jarðfræðikennslu eða í nútíma kennslubókum, vegna þess að þau styðja ekki viðmiðið um gamla jörð.

Kaflinn um vatnsplánetulíkanið sýndi hvernig UM sandsteinn var búinn til á einum degi og að kvars kristallar geta tvöfaldað stærð sína á innan við dag. Hingað til hafa svona stuttir tímar verið fjarlægðir úr hugsunarháttum fylgjenda gamallar jarðar, að þeir íhuga aldrei hversu fljótt steindir geta í raun vaxið. Fyrir mörgum árum var háskólaprófessor spurður hvernig steinar mynduðust og hversu langan tíma það tæki. Óskýra svarið hans kom á óvart þegar hann sagði að steinar mynduðust þegar jörðin kólnaði fyrir milljónum árum síðan. Svar hans við spurningunni um hvernig vísindamenn vissu þetta var einfaldlega að þeir horfðu á þunnar sneiðar af steinum í smásjá og gátu ‚séð‘ það með því að horfa á kristallana. Vandamálið var hins vegar að enginn hafði séð hvernig þessir kristallar mynduðust og prófessorinn gat ekki útskýrt það. Maður verður skilinn eftir til að „trúa“ því að sérfræðingarnir vissu hvað þeir voru að tala um.

Með Universal Model höfum við nýtt viðmið sem við getum notað til að líta á vísbendingar steinmyndana. Með samsvörunarreglunni getum við búið til stein á fáeinum dögum með því að nota aðferðir sem herma eftir náttúrulegum ferlum. Vegna þess að við getum fylgst með þessum ferlum og vegna þess að þau gerast á svo skömmum tíma og skapa steina með nákvæmlega sömu einkenni og náttúrulegir steinar, ætti að vísa hinum fræðilega, ímyndaða og hugsanlega uppruna steinmyndana á milljónum ára algerlega frá!