Löss leyndardómurinn

Löss er mjög algengt setberg víða um heim, t.d. í Bandaríkjunum, Suður-Ameríku, Austur-Evrópu og í Asíu. Það þekur þúsundir ferkílómetra en samt er sannur uppruni þess ókunnur í nútíma jarðfræði. Sagt er að um fokjarðveg sé að ræða en ekki hefur verið hægt að sýna fram á að svo sé með tilraunum. Jarðfræðingar segja sjálfir að sú kornastærð sem löss er búið til úr, vanti í því rofi sem hefur verið fylgst með. Réttur uppruni löss er útskýrður í Universal Model Bindi I, kafla 8.

Löss er skilgreint sem ólagskiptur fokjarðvegur, rykkennt set með mörgum leirsteindum. Þetta þýðir að það eru engin sjáanleg lárétt lög í berginu, sjá mynd.

Það má spyrja sig þeirrar mikilvægu spurningar, hvers vegna eru löss lögin lóðrétt en ekki lárétt? Ef um set er að ræða, rykkorn sem setjast ofan á hvort annað, hvar eru þá láréttu lögin? Í staðinn hafa myndast lóðrétt lög eða súlur sem er ekki síður merkilegt.

Ein sérstök tegund af löss finnst í Síberíu og kallast Yedoma. Þar er löss bergið sums staðar tugum metra hátt og þekur svæði upp á rúmlega eina milljón ferkílómetra! Yedoma er sífreri með vatn-ís innihald upp á 50-90%.

Leyndardómurinn um löss felst m.a. í því að engin skynsöm útskýring á uppruna þess hefur verið gefin af jarðvísindamönnum og lítið er sagt um þetta berg í kennslustofum.

Löss er stærsta yfirborðs-setberg í Alaska en er ekkert skylt þeim fjöllum sem þar eru. Hvernig má það vera að löss set hefur einsleita samsetningu í Alaska á meðan nærliggjandi fjöll hafa annars konar samsetningu? Ætti lössið þar ekki að innihalda steindir sem fjöllin hafa líka?

Til eru fleiri leyndardómar um löss sem ég ætla ekki að ræða hér, en samantekt á þeim öllum eru þessi:

1. Engin skýr skilgreind upptök á löss er að finna í nútíma jarðfræði.
2. Ekkert sannfærandi ferli um myndun löss er að finna í nútíma jarðfræði.
3. Engin yfirgripsmikil rannsókn á löss hefur verið framkvæmd.
4. Ekkert fullnægjandi heimskort af löss hefur verið gert.
5. Löss er hluti af hinni ósögðu sögu setlagafræðinnar.
6. Löss er hluti af leyndardóminum um hið týnda set.

Í lokin er hér nokkrar viðbótar spurningar um löss til umhugsunar:

1. Hvar eru löss setin "í vinnslu" á jörðinni í dag?
2. Ef löss á upptök sín í vindi, hvers vegna samanstendur lössið í Síberíu (Yedoma) af allt að 90% frosnu vatni?
3. Hvernig myndast löss súlur af vindi með tímanum?
4. Ef löss er vindfok, hvers vegna er samsetning löss steinda um allan heim svona svipuð?
5. Hvers vegna er löss ólagskipt?
6. Hvar eru öll löss lögin djúpt í jarðskorpunni?
7. Hver vegna finnur maður löss oftast á láglendi og í dældum um allan heim?