Leyndardómurinn um algengustu steindina

Algengasta steind jarðarinnar - hver ætli hún sé? Íslendingum dytti kannski basalt í hug eða jafnvel kvars, en svarið kemur á óvart: það er salt!

Jú, salt er að vísu ekki í jarðskorpunni heldur í sjónum en það er engu að síður á jörðinni og það í miklum mæli. Hvaðan kom það upprunalega? Hvað er börnunum kennt í grunnskóla? Eitthvað á þá leið að ár hafi skolað salti úr bergi og flutt það í sjóinn, ferli sem á að hafa tekið milljónir ára eða eitthvað.

Skoðum þá magnið af salti í sjónum, hversu mikið salt er komið þangað? Ég lagði eftirfarandi þraut fyrir son minn: Ef ég gæti fjarlægt allt salt úr öllum höfum og lagt með því jafn þykkt saltlag yfir öll meginlönd jarðarinnar, hversu þykkt yrði þetta lag? Þú mátt alveg doka við og að minnsta kosti giska. Sonur minn gúgglaði nokkrar upplýsingar, reiknaði og gaf mér hárrétt svar (reyndar í annarri tilraun)!

Svarið við þessari gátu er 152 m! Salt, meira en tvær Hallgrímskirkjur á hæð yfir allt Reykjavík, allt landið, alla Evrópu og öll hin löndin og meginlöndin líka! Þetta er gífurlegt magn af salti, einkum ef við þekkjum meðalhæð allra meginlanda. Ef við gætum jafnað niður öll fjöll og breitt úr þeim yfir öll meginlönd þannig að öll lönd væru jafn há yfir sjávarmáli, hver væri þessi meðalhæð? Svarið við þeirri spurningu er 125 m!

Spurningin sem við stöndum frammi fyrir er sú, er það rétt sem vísindin halda fram, að 152 m há saltsúla hafi myndast úr 125 m háu bergi? Ertu sannfærð/ur um að það sé rétt? Eitthvað af efni hefur sjálfsagt veðrast og borist burt en hve mikið af bergi hefur þurft að fjarlæga til þess að dæmið gangi upp? Ég dreg a.m.k. þá ályktun að salt sjávarins hafi ekki borist með ám yfir gífurlega langan tíma. Að skilja uppruna salts er hluti af þeim skilningi um hvernig meginlöndin hafi myndast.

Síðan er eitt sem maður veltur fyrir sér: Ef uppruni alls er kvika, þá væri hægt að skoða efnasamsetningu storkubergs til að skoða þau frumefni sem þar finnast. Þetta hefur verið gert og sýnir næsta mynd meðaltal magns af þeim frumefnum sem finnast í öllu storkubergi.

Við vitum að salt er NaCl en þegar við skoðum þessa töflu, þá vaknar spurningin: Hvar er klórið? Klórið ykkur í hausnum, það er eina klórið sem þið finnið. Það er ekkert klór. Hvernig myndaðist þá saltið? Örugglega ekki úr bergi!

Það eru fleiri leyndardómar um salt sem ég mun birta hér bráðum sem vísindin gefa í mesta lagi kjánalega útskýringar á, en augljóst er að salt myndast ekki á þann hátt sem jarðfræðin kennir okkur í dag.

Hringrás bergsins

Svolítið þarf enn að draga í efa en ég geri mér fulla grein fyrir því að ekki er nóg að segja að eitthvað sé rangt, einnig þarf að gera grein fyrir hlutunum eins og þeir eru réttir. Hvað þennan punkt varðar, þá bið ég um biðlund. Svör munu fylgja en í raun er það hollt að melta hlutina aðeins og spyrja sjálfan sig hvort vísindum geti skjáltlast svona hrapalega. Við skulum heldur ekki rugla saman vísindum og tækni, en þó svo að nútíma vísindi séu stöðnuð og komin í strand, þá hefur tæknin þróast mjög hratt en það er allt annar leggur. Við höfum þá tilhneygingu að treysta fullkomlega bæði tækni og vísindi. (Sama sagan með lækna, við treystum oft því sem þeir segja 100% þó svo að þeir séu í mörgum tilfellum sölufulltrúar lyfjafyrirtækja, en það er önnur saga). Þróum með okkur gagnrýna hugsun sem er í raun mjög góður vísindalegur eiginleiki.

Það að kvikukenningin standist ekki, hefur margar afleiðingar í för með sér - ekki er alveg nóg að skipta bara einni falskenningu út fyrir hina réttu. Það er nefnilega svo margt sem hangir á kvikukenningunni sem hrynur með henni (samanber að við er komin til Selfoss en ætluðum til Borganess - ekki dugar neitt minna en að fara alla röngu leið til baka og þaðan síðan í rétta átt). Eitt atriði sem hrynur með kviku-falskenningunni er hringrás bergs, en eftirfarandi mynd sýnir hvað kennt er í dag:

Undirstaða þessarar myndar er kvikan en hún er jú ekki til. Auk þess getur kristöllun ekki átt sér stað frá storknun. Ég spurði fróðan mann um kristalla í dag en hann tjáði mér að þeir myndast þegar kvika storknar hægt. Það er oft búið að reyna að sýna fram á myndun kristalla í gegnum storknun en aldrei tekist, en samt ríghalda menn sér í þessa kenningu. Kvars getur ekki myndast úr kviku, um það hef ég fjallað áður.

Hvernig kristallar raunverulega myndast mun ég skrifa um síðar, en ef til vill hafa einhverjir nýtt sér sýnishorn úr Bindi I þar sem hægt er að lesa sér til um myndun kristalla. Hér kemur aftur slóðin að þeirri síðu.

Þessi hringrás bergs eins og hún er þekkt í dag er sem sagt ónothæf og er til einskis annars nýt en að vera kastað á bál.

Grundvallar spurningar í jarðfræði í dag eru ósvaraðar sem gera hringrás bergs bæði ranga og villandi. Jarðfræði hefur þróast í að vera jarð-fræðileg-fræði í staðinn fyrir að vera jarð-rökrétt-fræði.

Framundan eru færslur um enn fleiri leyndardóma í jarðfræði í dag en eftir það munu þessar færslur snúast um að afhjúpa þessa leyndardóma, einn af öðrum. Þetta eru spennandi tímar!

Um aðsóp

Aðsóp er eitthvað sem kallast accretion á ensku en vísindamenn trúa því að jörðin hafi myndast með aðsópi fyrir um 4,5 - 5 milljörðum ára síðan. Með aðsópi er átt við að efni, í þessu tilfelli afgangsefni frá myndun sólarinnar, hafi myndað stóran disk af ryki og smáefni sem smám saman hafi rekist hvort á annað og vaxið í að verða plánetur. Gegnum þessa árekstra á jörðin (eða "fóstrið") að hafa hitnað gífurlega og bráðnað.

Þegar við hugsum um árekstra af þessu tagi, dettur okkur oft  háhraða og stór smástirni í hug með mikla hreyfiorku og skriðþunga. Árekstrar í aðsópi hafa þó ekki mikla hreyfiorku (afstæður hraði hlutanna er um það bil núll) og líkurnar reyndar hverfandi að einhverjir tveir litlir steinar hitti hvor annan. Þyngdarkrafturinn er það lítill að hlutirnir myndu bara svífa framhjá hvor öðrum og valda örlítilli truflun á braut þeirra. Við einstaka árekstur myndu tveir litlir steinar gera "dokk" og skoppa frá hvor öðrum, eins og billjardkúlur gera.

Ef þú vilt að kúlurnar "límist" saman, þá þarf afstæður hraði þeirra að stefna á núll, maður þyrfti að leggja þá varlega saman til að vel á að vera. En þá myndast náttúrulega enginn hiti.

Í fyrra (2016) tókst mönnum með verkfræðilegri snilld að lenda ómönnuðu geimfari á halastjörnu. Til þess einmitt að forðast fjaðrandi árekstur vegna svo lítilla þyngdarkrafta, voru hannaðir demparar og klær sem lokast við lendingu og var þetta ótrúlegt afrek að hafa tekist að lenda geimfarinu. En þetta minnir okkur líka á það að árekstrar eru sjaldgæfir og samloðandi árekstrar í raun ómögulegir.

Það er engin ástæða fyrir því að halda í þessa falskenningu um aðsóp, það er ekkert sem bendir til þess að hún sé rétt en ýmislegt sem hrekur hana. Árekstrar í aðsópi myndi þýða að mismunandi bergtegundir væru til úti í geimi en hvernig eiga þær að hafa myndast? Þær þyrftu svo allar að bráðna við áreksturinn við jörðina en þá gæti ekkert kvars lengur myndast en flest allt berg á jörðinni inniheldur samt kvars.

Ein pæling í lok: Hversvegna eru hringir Satúrnusar ekki aðsópsskífa? Þeir eru nefnilega í fullkomnu þyngdarjafnvægi og eru ekki að fara að skella á plánetuna sína sem þeir snúast um.

Um segulsvið jarðar

Öll vitum við um orkusvið sem umlykur jörðina, en með því hafa siglingafræðingar notað segulnál í kompás til að stýra siglingarleiðum sínum í fleiri aldir. Vísindin hafa útskýrt þetta orkusvið sem segulsvið sem á að umlykja jörðina og segja að nálægt kjarnanum sé bráðnað nikkel-járn sem virki eins og rafall og veldur þessu segulsviði. Þessi kenning er gölluð og hafa vísindamenn í raun engin raunveruleg svör varðandi þetta orkusvið. Í apríl 2005 útgáfunni af Scientific American í grein sem heitir Probing the Geodynamo, segir greinarhöfundur þetta:

Samkvæmt nýjustum upplýsingum hafa þó nokkrir verið að nota þau [tölvu-rafalslíkan] til að stuðla að meiri skilningi á segulsviðum sem eru fyrir hendi hvarvetna í sólkerfinu og víðar. En hversu vel geta jarðrafalslíkönin líkt eftir rafalinum eins og hann fyrirfinnst í jörðinni? Sannleikurinn er sá að engin veit fyrir vissu.

Í kennslubókum um jarðfræði má víða finna mynd eins og þessa hér fyrir neðan. Þetta svokallaða segulsvið er kennt eins og um náttúrulögmál sé að ræða, þó svo að vísindamenn séu ennþá að klóra sér í hausnum.

Þannig lítur að vísu hreint segulsvið út en málið er það að orkusvið jarðarinnar lítur alls ekki svona út, heldur frekar eins og eftirfarandi mynd frá NASA sýnir:

Orkusvið jarðar er ekki reglulegar línur eins og hreinar segulsviðslínur myndu mynda, heldur er um óreglulegt svið að ræða með beygjum og mismiklum styrk orku í orkulínunum innan sviðsins. Ef um hreint segulsvið væri að ræða, þá mættu orkulínurnar aldrei skerast, en nákvæmlega það er að gerast.

Rannsóknir sýna (og vísindamenn vita þetta) að líkanið um segul innan í jörðinni virkar ekki. Ein sterkasta vísbendingin um það að hér er ekki um segulsvið að ræða, er að segulmögnun glatast sé hitastigið hærra en 500°C. Ef kvikukenningin á að standast, þá fellur a.m.k. falskenningin um segulsvið jarðar, það væri of heitt fyrir segulmögnun.

Ef stórt segulstál væri í miðri jörðu, myndi þá ekki segulpóllinn vera stöðugur? Segulpóllinn færist þó til daglega og færist með hverju ári. Stöðugt segulsvið á samt hvorki að sveiflast né færast til.

Að finna svar á leyndardómum orkusviði jarðarinnar mun gefa okkur ýmis svör á sviðum eðlisfræði, jarðfræði, stjörnufræði og líffræði. Það er nauðsynlegt að skilja uppruna orkusviðsins til að skilja hvernig plánetur myndast.

Fjórar grundvallar spurningar vakna:

UM gefur svör við öllum þessum spurningum í smáatriðum. Eins og ég gaf áður til kynna, þá koma þrýstirafsvið kvars við sögu og einnig tengist þetta veðurfræði, eins og koma mun í ljós síðar.

Þrýstiraf (Piezoelectric) vísbendingin

Snúum okkur aftur að kvars, en eins og ég hef minnst á áður, þá myndast það við ákveðnar aðstæður: í vatni við ákveðinn hita og þrýsting. Hitastigið má þó ekki fara yfir ca. 500°C, hvorki við myndun né síðar til þess að viðhalda eiginleikum steindarinnar. Ef hitastigið fer yfir 570°C, þá missir það hina svokallaða þrýstirafleiðni (Piezoelectricity) og er hún þá algerlega glötuð og fæst aldrei aftur.

Sumir kristallar eru gæddir þessum þrýstirafeiginleikum, en þá myndast rafstraumur í þeim ef þeir fá á sig þrýsting, t.d. með því að slá tveimur slíkum steinum saman, sjá mynd hér til hliðar.

Oft eru kvars steinar notaðir í úrgerð, enda "tifa" þeir mjög nákvæmlega þegar þeir gefa 32.768 rafútslög á sekúndu.

Þrýstirafeiginleikar kvars steina sem fyrirfinnast allsstaðar úti í náttúrunni eru mjög sterk vísbending um það, að við myndun þessara steina hafi hitastigið verið undir 570°C! Berg getur þá ekki myndast við storknun, nema að mjög takmörkuðu leyti eða við hraungosum en í slíku storkubergi finnur maður aldrei kvars.

Þessi umræddi eiginleiki kvars kemur við sögu í næstu færslu sem verður um seglusvið jarðar.

Svör, svör og enn fleiri svör!

Nú er ég búinn að lesa tæplega þriðjung af fyrsta bindinu og það er nánast að það detti úr mér augun með hverri blaðsíðu. Hlutirnir verða skýrari og skýrari og aldrei hefur verið jafn erfitt að leggja frá sér bók eins og í þessu tilfelli. Áður en ég kynntist UM litu vísindi svona út fyrir mér:

Mörg stykki pössuðu að vísu vel saman en þau gáfu enga heildarmynd og höfðu allt of marga lausa enda. Meira og meira eru vísindi fyrir mig að þróast í þetta:

Ég hvet sérhvern sem hefur áhuga á að uppgötva að kynna sér nánar UM - Ný vísindi árþúsundsins. Þið munuð fá svör, svör og ennþá fleiri svör!

Að lokum læt ég skemmtilegt myndband frá Larame Fessler fylgja.

Sýnishorn úr UM Bindi I: Hraun-núnings líkanið

Universal Model hefur gefið út fyrsta bindi af þremur um alhliða náttúrufræði sem sameiginlega myndar hið svokallaða Alhliða líkan. Í fyrsta bindinu sem er nýkomið út er talað um jarðarkerfið. Annað bindi er væntanlegt nú í haust en það mun fjalla um lífkerfið, en þriðja og síðasta bindið er í vinnslu en það mun fjalla um alheimskerfið, þ.e. stjörnufræði, eðlisfræði og efnafræði.

Fyrir áhugasama, þá er hægt að kaupa rafræna útgáfu af fyrsta bindinu og einnig af samantekt, sjá undir Netverslun UM hér til hægri. Stefnt er að stærri pöntun bókarinnar til Íslands til endursölu hér, síðar á þessu ári.

Færslur í þessu bloggi munu innihalda efni úr fyrsta bindi og um annað efni tengt því, þar til næsta bindi kemur út en þá víkkar umræðuefnið töluvert.

Í sambandi við uppruna eldgosa út frá flóðkröftum sem ég greindi frá fyrir fáeinum dögum síðan, þá er gott að skilja lögmálið um núning og hita. UM hefur á ný gefið út sýnishorn úr fyrsta bindinu sem er undirkafli 5.3 - Hraun-núnings líkanið, smellið hér til að lesa.

Áður hef ég birt hlekk á sýnishorn um hvernig myndun kristalla gengur fyrir sig, hér er sá hlekkur aftur.

Gler er ekki kvars

Kvars (e. quartz) er algeng steind á jörðinni, reyndar svo algeng, að hún er nánast allsstaðar fyrir hendi í nánast öllum jarðfræðilegum umhverfum. Meira en 98% allra steinda sem finnast í náttúrunni er einmitt byggt á kvars.

Þar sem það er markmið okkar að afhjúpa leyndardóma um uppruna bergs, þá hlýtur einn af megin lyklum þess að felast í því að skilja eiginleika og uppruna kvars.

Kvars er kísildíoxíð (SiO2) en gler er það líka. Samt er kristaluppbyggingin ekki sú sama í þessum tveimur efnum og eiginleikar þeirra mismunandi, en það á eftir að skipta máli. Hér eru nokkrir eðliseiginleikar kvars og glers bornir saman:

Hér sést að herða, eðlismassi og brotstuðull kvars og glers eru mjög svipaðir, en þegar kemur að varmaleiðni, þá leiðir kvars u.þ.b. 1000 sinnum betur heldur en gler. Þessi mismunur orsakast af mismunandi kristaluppbyggingu þessara tveggja efna. Gler myndast þegar berg bráðnar, enda leiðir það varma illa áfram. Kvars hinsvegar getur aldrei myndast við bráðnum bergs. Þetta þýðir að kvars getur ekki myndast í storkubergi og miðað við kviku-falskenninguna, þá ætti kvars ekki að geta myndast yfir höfuð ef gert er ráð fyrir að allt berg hafi einhverntímann verið bráðin jörð.

En við hvaða aðstæður myndast kvars og hvaða sögu segir það okkur um myndun jarðarinnar?

Við rannsókn á kvarsi hefur komið í ljós, að kristaluppbygging náttúrulegs kvars eyðileggst við u.þ.b. 500°C, við venjulegan loftþrýsting og umbreytist þá í beta kvars, sjá mynd hér við hlið. Athugið að þessi ástands skýringarmynd lýsir ekki beint ástandinu (Phase), heldur er hér hægt að fletta upp í hvaða ástandi SiO2 mun vera við ákveðið hitastig og ákveðinn þrýsting þegar það myndast. Ekki er hægt t.d. að búa til kvars með því að kæla það niður undir 500°C. Þegar efnið er orðið að gleri eða beta kvars, getur það aldrei orðið að náttúrlegu kvarsi aftur!

Af því leiðir grundvallarspurningin: Ef kvars getur ekki myndast úr storkubergi, hvernig myndast það þá? Svarið gef ég að hluta til að sinni: í vatni.

Til íhugunar skil ég eftir hjá lesendum þetta: Ef jörðin var glóandi kvikubolti í upphafi sögu hennar, hvers vegna finnum við ekki gler í staðinn fyrir kvars í svo mörgu bergi?

Meira um kviku-falskenninguna

Smá eðlisfræði fyrir þá sem hallast enn að því að jörðin sé heit kvika að innan. "Nútíma vísindi" segja að jörðin hafi myndast með aðsópi efna í árdaga sólkerfisins, fyrir hvað, 3-4 milljörðum ára síðan. Milljarðar ára sko, ekki milljónir. Jörðin er hnöttótt, þ.e. hún er kúla, en það er sterk vísbending um það að hún hljóti að hafa verið í fljótandi formi þegar hún myndaðist. Þó svo að það sé rétt, þá var það ekki heit kvika.

Allir skilja að manni verður verulega kalt ef maður fer út í frostveður á skyrtunni en ekki eins kalt ef klæðst er þykkri úlpu. Við köllum þetta einangrun, en hve þykk þarf einangrun jarðarinnar að vera til þess að halda inni hitanum í fleiri milljarða ára? Hvers vegna er jörðin ennþá heit eftir allan þennan tíma?

Jarðskorpan er, samkvæmt "nútíma vísindi", einangrun jarðarinnar sem heldur hitanum inni í henni. En nú er svo gífurlega langur tími liðinn, að jörðin ætti löngu vera orðin útkulin og hörðnuð. Þetta vita vísindamenn og hafa þeir komið með aðra falskenningu ofan á hinni fyrstu til að réttlæta kvikukenninguna, líkt og lygari sem reynir að bjarga sér með annarri lygi. Vísindin útskýrir áframhaldandi varma í jörðinni með því að segja að hrörnun geislavirkja efna eigi sér stað sem gefur af sér hita, líkt og kjarnorkuver. Þetta á ekki við nein rök að styðjast og er auðvelt að hrekja þessa falskenningu.

Ef það er rétt að geislavirk efni séu að hrörna í innviðum jarðar og sé það rétt að eldgos sé kvika úr möttli jarðar, þá ætti rennandi hraun að vera geislavirkt. Hefur einhver séð svona skilti?

Aldrei nokkurn tíma hefur mælst geislavirkni í eldsumbrotum! Það mun heldur aldrei mælast nein geislavirkni í glóandi hraunum, vegna þess að uppruni þeirra er ekki í kviku og hvað þá í geislavirkri kviku.

Önnur mjög sterk vísbending um að jarðhiti geti ekki stafað af geislavirkum efnum, er að skoða geislavirk efni í náttúrunni. Úran-238 er eitt slíkra efna, en hvar er hægt að finna úran? Svarið er, við yfirborð jarðar en ekki djúpt undir yfirborðinu! (Þetta er í raun efni fyrir aðra grein: hvers vegna finnum við þunga málma eins og úran, gull og járn við yfirborð jarðar en ekki í djúpum námum? Ef jörðin var glóandi heit í árdaga, hversvegna féllu ekki þungu efnin til botns á meðan allt var fljótandi?)

En segjum sem svo að úran sé samt að finna inni í jörðinni eins og vísindamenn halda fram, myndi það virkilega viðhalda þennan gífurlega hita? Sá sem þekkir sig til með geislavirk efni, hann veit að þau eru ekki heit. Það er hægt að snerta úran málmgrýti án þess að brenna sig! Ef þú ert að hugsa um kjarnorkuver akkúrat núna sem hefur gífurlega heitan kjarnaofn, þá skulum við hafa í huga að það er mjög ónáttúrlegt fyrirbrigði þar sem búið er að safna því saman og verkfræðilega búið að stjórna hrörnuninni í samfleytta keðjuverkun (kjarnokusprengja er aftur á móti óstjórnuð keðjuverkun).

Við þessu síðasta atriði hef ég séð texta frá vísindamanni sem bætir ofan á falskenningarstaflann og segir að þetta taki nú tíma fyrir varmann í geislavirku efnunum að safnast upp. Tíma? Við getum alveg eins sagt að við setjum upp pott með vatni á helluna en setjum á lægstan hita í þeirri von að "með tímanum" muni vatnið sjóða.

Nú eru úthafsflekarnir miklu þynnri (um 8 km) heldur en meginlandflekarnir (30-40 km). Með svona þunnum úthafsflekum, ættu sjávarbotnar þá ekki að vera einhvers konar "gólfhiti", þar sem ákveðið varmaflæði kæmi upp um? Ekki mælist neitt svoleiðis! Samkvæmt kvikukenningunni, þá ætti að jörðin að geisla út varma, einkum á botni sjávar. 

Síðustu rökin gegn kviku-falskenningunni (en þau eru mörg!) eiga uppruna sinn í nýrri tækni árið 1993. Öll þekkjum við sónartæknina en ófrískar konur geta séð myndir af fóstrinu sínu með þessari tækni. Byggt á sömu hugmynd, þá hafa mjög næmir jarðskjálftamælar verið settir upp á mismundandi stöðum í heiminum til þess að fíngreina jarðskjálftabylgjur. Þar sem bylgjurnar ferðast á mismiklum hraða eftir hitastigi, þá geta þessir mælar tekið sneiðmyndir af jörðinni með tilliti til hitastigs. Gerðu menn sér miklar vonir með þessari tækni en niðurstöðuna má sjá á næstu mynd.

Rauði liturinn þýðir heitari blettir en bláir kaldari. Menn bjuggust við að sjá myndir sem væru bláar efst og rauðar neðst en raunin var allt önnur! Hér sést að jafnvel svæði fyrir neðan jarðhitasvæði eru köld! Því miður hafa vísindamenn allt of lítið fjallað um þessar niðurstöður. Hvað hefðu þeir svo sem um þetta að segja? Að þeim hafi skjátlast allan tímann? Ég sé ekki betur en að hér sé bein sönnun fyrir því að kvikukenningin er röng.

Ég veit ekki hvort er verra, falskenningarnar sjálfar eða sú staðreynd að við erum að kenna þær í öllum skólum eins og um sannleik sé að ræða.

Flóðkraftar valda eldgosum

Flóðkraftar eru þeir kraftar sem valda flóð og fjöru, en þetta eru í raun aðdráttarkraftar frá öðrum hnöttum. Í tilfelli jarðar okkar er það aðallega tunglið en einnig sólin sem togar í jörðina, þannig að sú hlið sem snýr að þeim hnetti togar sjóinn til sín. Sjórinn bungar út á þeirri hlið sem snýr að tunglinu, en það köllum við flóð. Við nýtt tungl toga tunglið og sólin samtaka í sömu átt og kallast það stórstreymi. Á jörðinni er mestur munur á flóði og fjöru tæplega 17 metrar í Fundyflóa í Kanada en á Íslandi er munurinn mestur rúmir 4 metrar við stórstreymi á nokkrum stöðum við Breiðafjörð. Stjörnufræðivefurinn útskýrir þetta fyrirbæri mjög vel, sjá hér.

Ef flóðkraftar eru nægilega stórir til að lyfta sjóinn um allt að 17/2 = 8,5 metra (sekkur um það sama í fjöru), hvað þá með meginlöndin? Hafa flóðkraftar engin áhrif á þau?

Meginlöndin, líkt og sjórinn, hafa líka "flóð" og "fjöru" vegna flóðkrafta og lyftast og síga þau um 20 cm daglega! Þegar þetta gerist við flekaskil og misgengi, myndast mikill núningur og margir jarðskjálftar. Hitinn úr þessum núningi veldur staðbundnu bráðnum jarðskorpunnar sem eru upptök jarðvarma og eldgosa.

Þetta ætti ekki að hljóma undarlega, enda er einmitt þetta útskýring á því hvers vegna t.d. Íó, eitt af Galíleótunglum Júpíters, er eldvirkasti hnöttur sólkerfisins.

Í Nútíma stjörnufræði eftir Vilhelm S. Sigmundsson segir:

Lögun hnattarins breytist sífellt þannig að mikill núningsvarmi myndast inni í Íó... Þessi núningur flóðkrafta skýrir hvernig Íó getur viðhaldið svo mikilli eldvirkni. (2010, bls. 82).

Flóðkraftar valda eldvirkni, það er náttúrulögmál. Þetta, og ekkert annað er að valda eldgosum á Íslandi og annarsstaðar á jörðinni.