Aš lęra um vatnsinnlyksur

Viš getum lęrt margt frį vatnsinnlyksum sem glata vatninu sķnu žegar žęr hafa veriš fjarlęgšar śr nįttśrulegu umhverfi sķnu ķ jaršskorpunni. Žegar steinar meš vatni inni ķ žeim verša fyrir frosti, žį ženst vatniš śt sem veldur žvķ aš hólfiš brotnar. Ķ mynd hér aš nešan er hęgt aš sjį stórt holrżmi į hlišinni į kvars kristalli. Žaš eru önnur hólf ķ žessum steini sem eru umlukin žykkari veggjum sem enn innihalda vatn, en hęgt er aš sjį žaš hreyfast ķ steininum žegar honum er snśiš. Eitt mikilvęgt smįatriši sem óskemmdar vatnsinnlyksur upplżsa, er aš umhverfiš sem žęr myndušust ķ getur ekki hafa breyst mikiš sķšan kristallinn myndašist upphaflega. Žessi stašreynd veršur žżšingarmeiri žegar viš gerum okkur grein fyrir žvķ aš flestar vatnsinnlyksur finnast į eša nįlęgt yfirboršinu. Hefšu žęr oršiš fyrir frosti į svokallašri ķsöld, žį hefšu miklu fleiri slķkir steinar sprungiš og skiliš eftir sig brot.

Bursting Enhydros PSD

Hvers vegna finnum viš vatnsinnlyksur nįlęgt yfirboršinu ef kristallašir steinar og steindir eiga aš hafa komiš djśpt śr jöršu, eins og nśtķma jaršfręši kennir – hvers vegna finnast engar vatnsinnlyksur į botninum į Miklagili? Ķ nęsta kafla veršur fjallaš um įstęšuna fyrir žvķ aš vatnsinnlyksur finnast nįlęgt yfirboršinu – vegna žess aš žęr myndušust į eša nįlęgt yfirboršinu. Žetta bendir til žess aš hvar sem žęr kunna aš finnast, śtvega vatnsinnlyksur beina og įžreifanlega sönnun fyrir žvķ aš yfirborš jaršarinnar getur ekki hafa breyst til muna sķšan žessir vatnsfylltir steinar myndušust.

Fyrir steindafręšinga eru vatnsinnlyksur furšuverk og žaš kom ekki į óvart aš finna hlutfallslega fįar rannsóknir į žeim. Reyndar fjalla ašeins fįeinir rannsakendur um žessa tegund steina ķ jaršfręšitķmaritum. Viš fundum aš minnst var eitthvaš į žį ķ rannsóknarskżrslum verkfręšinga sem komu inn į višfangsefniš um vöxt kvars. Sķšar ķ žessum kafla munum viš fjalla um įstęšuna fyrir žvķ hvers vegna verkfręšingar hafa įhuga į vatnsfylltum kvars steinum. Holufyllingar eru steinar sem geta innihaldiš töluvert vatn. Til aš sżna hversu mikiš vatn getur veriš innan ķ žeim, vķsum viš ķ bókina Oddities of the Mineral World:

Žéttustu svęši vatnsinnlyksa ķ Bandarķkjunum eru ef til vill hin margvķslegu set holufyllinga sem hafa nś žegar veriš minnst į ķ rķkjunum Illinois, Missouri og Iowa. Nokkrir žessara staša geyma holufyllingar sem hella śt vatni ef žeir eru brotnir. Athyglisveršastur er jaršlag ķ St. Francisville, Missouri, žar sem mjög stórar holufyllingar hafa veriš fundnar sem innihalda rśmlega einn lķtir af vatni. (Oddities of the Mineral World, William B. Sanborn, Van Nostrand Reinhold Co., 1976, bls. 51).

Žś gętir lķklega fengiš žér vęnan drykk śr holufyllingu – en vatniš gęti hugsanlega veriš ekki alveg svo tęrt žegar žś bragšašir į žvķ! Žaš er įkaflega algengt aš lesa aš vatnsinnlyksur innihaldi vatn sem er ‚milljónir‘ įra gamalt en žaš er engin męlanleg sönnun til sem stendur undir slķkum stašhęfingum. Viš munum brįtt uppgötva aš ašferš tķmasetningar yfir milljónir įra byggir į aš tķmasetja storkuberg – en nįttśrulegir kvars kristallar voru aldrei brįšnašir.

Eins og įšur var tekiš fram, myndu vatnsfylltar holufyllingar sem hefšu oršiš fyrir frosti į ķsöld, hafa borstiš vegna frostvešrunar. Hvernig mį žaš žį vera aš heil svęši ķ Illinois, Missouri og Iowa eiga slķk gnęgš af óbrotnum holufyllingum? Ķ dag žurfa vatnsinnlyksurnar sem teknar eru śr Austur-Bandarķkjunum aš vera haldiš frį frosti um leiš og žęr eru teknar af jöršinni, vegna žess aš žęr munu ellegar brotna. Žetta hafnar hugmyndinni um ķsaldir, hvort sem žęr eiga aš hafa įtt sér staš fyrir 10.000 įrum eša fyrir milljónum įrum sķšan. Žaš eru svo margar ósvarašar spurningar eftir.


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband